Deptane po drodze

Raczej ich nie zauważamy, są niepozorne, niewielkie, może nawet niezbyt urodziwe, nie zwracają naszej uwagi niczym szczególnym. Mijamy je codziennie, rosną tuż pod naszymi stopami, spokojnie znosząc nasze ciągłe deptanie po nich.

Dla miłośników przyrody każda roślina nawet najmniejsza i z pozoru nieurodziwa, może stać się źródłem inspiracji i zaowocować ciekawymi znaleziskami.

Porcje wiedzy przygotowała Izabella Kirpluk, która w Ogrodzie Botanicznym była kuratorem kolekcji ekologicznych oraz działu Flory niżowej Polski. Od 1987 roku zajmowała się chronionymi i zagrożonymi gatunkami, opiekując się kolekcją tych roślin w Ogrodzie, biorąc udział w badaniach prowadzonych przez Ogród na Suwalszczyźnie i badaniach w Puszczy Kampinoskiej. 

Od 1992 roku prowadziła prace badawcze nad florą siedlisk antropogenicznych Puszczy Kampinoskiej, a od 2011 zajmowała się gatunkami inwazyjnymi na tych siedliskach.

Tym samym rozpoczynamy nowy cykl zwracający uwagę na te rośliny, które zazwyczaj są niezauważalne. Najpierw parę pojęć, którymi będziemy się posługiwać w tym cyklu. 

Rośliny spotykane w najbliższym sąsiedztwie człowieka to tzw. gatunki synantropijne. Z greckiego „syn” oznacza „razem” lub „z”, „anthropos” zaś oznacza „człowiek”. Synantropizacja zatem to przemiany, które zachodzą w przyrodzie pod wpływem działalności człowieka.

W miastach i wsiach spotykamy przede wszystkim rośliny siedlisk ruderalnych przychaci, przypłoci, przydroży, wydepczysk, poboczy ulic, torowisk, szczelin murów, schodów, płyt chodnikowych, wysypisk śmieci czy innych tego typu miejsc. Nazwa gatunki ruderalne pochodzi właśnie od siedliska, w którym występują.

W krajobrazie wiejskim mamy również gatunki siedlisk polnych czyli, gatunki segetalne. 

Natomiast w mozaice naszych krajobrazów miejskich i wiejskich spotykane są również siedliska półnaturalne, szczególnie narażone na wpływy antropogeniczne, takie jak nasadzenia leśne, brzegi lasów czy przydroża leśne, aluwia i wysychające brzegi zbiorników wodnych, murawy, zarośla ciepłolubne czy wydmy. 

Ze wszystkich tych siedlisk rośliny przenikają do zbiorowisk ruderalnych, wzbogacając je w różne zestawy gatunków czy pojedyncze okazy.

Wśród roślin synantropijnych dużą grupę stanowią gatunki obce, przybyłe na dany obszar jeszcze przed odkryciem Ameryki czyli przed końcem XV w. (jest to umowna data w klasyfikacji roślin synantropijnych) zwane archeofitami i gatunki przybyłe po odkryciu Ameryki nie tylko gatunki pochodzące z Ameryki, zwane kenofitami

Wszystkie gatunki obce dla danego obszaru nazywamy antropofitami. Natomiast gatunki rodzime, spotykane na siedliskach synantropijnych noszą nazwę apofitów

Tymi terminami będziemy operować, przy omawianiu poszczególnych roślin, nie zajmując się, przynajmniej na razie, dalszym podziałem antropofitów.

Trzeba pamiętać, używając nomenklatury synantropijnej, że dla danego obszaru nawet u nas w Polsce pewne gatunki mogą być obce, choć na innym obszarze są roślinami rodzimymi. Nigdy nie powinniśmy „kopiować’ przynależności synantropijnej danej rośliny na danym obszarze, bez uwzględnienia naturalnego zasięgu występowania konkretnego gatunku.

I jeszcze jedna ważna uwaga: część gatunków obcych, szczególnie dotyczy to kenofitów, obecnie zostało uznanych za inwazyjne na terenie Polski piszemy o nich od kilku tygodniu w cyklu.

Ogród Botaniczny
Uniwersytetu Warszawskiego

Aleje Ujazdowskie 4
00-478 Warszawa

Ogród
Oaza przyrody w wielkim mieście

Otwarcie sezonu
w Ogrodzie Botanicznym UW
24 marca 2024
od godz. 10.00 do 18.00

Szklarnie
Tropikalny las w centrum Warszawy

Szklarnie są czynne
w weekendy i dni świąteczne
w godz 10:00 – 15:00
KASA jest czynna do godz. 14:00
Instytucje wspierające

Używamy plików cookie, aby poprawić komfort korzystania z naszej witryny. Przeglądając tę stronę, zgadzasz się na używanie przez nas plików cookie.